Uit 10 Jaar Zo Betaalt Nederland blijkt dat veel mensen hebben bezuinigd. Is bezuinigen moeilijk?

‘Ingrijpend bezuinigen wel, dat vraagt om rigoureuze veranderingen. Als je de auto wegdoet of goedkoper gaat wonen, kan dat je financiële problemen in één keer oplossen. Rationeel gesproken is dat de beste optie, maar de meeste mensen kiezen daar niet voor. Dan wordt hun probleem zichtbaar voor de buitenwereld. Ze hanteren liever de kaasschaaf. Bovendien lijden veel mensen aan over-optimisme. Ze denken: die crisis kan niet lang duren. Of ze menen dat ze zelf de uitzondering zijn: mij lukt het wel weer een baan te vinden.’

Hebben u en uw vakgenoten ons intussen wijzer gemaakt en gedragen we ons daarnaar?

‘Dat ligt eraan. In Nederland is de financial literacy, zoals dat in mijn vakgebied heet, niet groot. Dan heb je het over kennis over inflatie of de samengestelde rente. Daar hebben weinig mensen kaas van gegeten. Je kunt je ook afvragen of dat nuttig is. Ik heb er met
mijn Amerikaanse collega Annamaria Lusardi vaak discussies over. Natuurlijk moet je weten wat je doet als je een hypotheek afsluit of een verzekering kiest, maar ik denk dat financial capability – de praktische handigheid van dag tot dag – effectiever is. In dat opzicht zijn consumenten een stuk wijzer geworden. Neem alleen al het vergelijken van prijzen op
internet.’

En als het om de groep met betaalproblemen gaat? Is financiële educatie doeltreffend gebleken?

‘De effecten daarvan op het feitelijk gedrag blijken vrij laag. Er is de nodige recidive in de schuldhulpverlening. Dat wil natuurlijk niet zeggen  dat we dan maar moeten stoppen met financiële voorlichting. Of die aanslaat, hangt ook af van persoonskenmerken zoals numerieke vaardigheid. Iets anders is dat slechte ervaringen, financiële missers, op zichzelf al heel leerzaam kunnen zijn. Mensen leren van hun fouten, maar dat geldt lang niet voor iedereen. Dat heeft sterk te maken met eigenschappen als zelfvertrouwen en interne controle.’

Kan een crisis op dezelfde manier louterend werken?

‘Dat is toch iets anders: die overkomt iedereen. Je leert meer van een persoonlijke ervaring. Maar het zou toch interessant zijn om een survey te den, bijvoorbeeld om te kijken of mensen vasthouden aan hun bezuinigingsmaatregelen. Ze hebben bijvoorbeeld misschien ontdekt dat goedkope huismerken helemaal niet slechter hoeven te zijn. In dat opzicht kan een crisis gunstig zijn. Die zet je weer met beide benen op de grond.’